سالکان صراط مستقیم (قرآن)در این مقاله آیات مرتبط با سالکان و هدایتیافتگان به صراط مستقیم معرفی میشود. ۱ - الگوی هدایتسالكان صراط مستقيم، الگوى هدایت: «وَ وَهَبْنا لَهُ إِسْحاقَ وَ يَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنا وَ نُوحاً هَدَيْنا مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ وَ سُلَيْمانَ وَ أَيُّوبَ وَ يُوسُفَ وَ مُوسى وَ هارُونَ وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ • وَ زَكَرِيَّا وَ يَحْيى وَ عِيسى وَ إِلْياسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ • وَ إِسْماعِيلَ وَ الْيَسَعَ وَ يُونُسَ وَ لُوطاً وَ كلًّا فَضَّلْنا عَلَى الْعالَمِينَ • وَ مِنْ آبائِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ إِخْوانِهِمْ وَ اجْتَبَيْناهُمْ وَ هَدَيْناهُمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ • أُولئِكَ الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ ... ذِكْرى لِلْعالَمِينَ؛و اسحاق و یعقوب را به او (ابراهیم) بخشيديم؛ و همه را هدايت كرديم؛ و نوح را نيز پيش از آن (ها هدايت نموديم؛ و از فرزندان او، داود و سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون را هدايت كرديم)؛ اين گونه نیکوکاران را پاداش مىدهيم. و همچنين زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را؛ كه همگى از صالحان بودند. و اسماعیل و الیسع و یونس و لوط را هدايت كرديم و هر يك را بر جهانيان برترى داديم. و از پدران و فرزندان و برادران آنها افرادى را برترى بخشيديم و آنان را برگزيديم و به راه راست، هدايت نموديم. آنها كسانى هستند كه خداوند هدايتشان كرده؛ پس به هدايت آنان اقتدا كن؛ ... اين رسالت، چيزى جز يك يادآورى براى جهانيان نيست. (و اين وظيفه من است.)»» ۲ - وظیفه هدایتگریدعوت گمراهان به صراط مستقيم، وظيفه رهيافتگان و سالكان آن: «... وَ ادْعُ إِلى رَبِّكَ إِنَّكَ لَعَلى هُدىً مُسْتَقِيمٍ؛... به سوى پروردگارت دعوت كن، كه تو بر هدايت مستقيم قرار دارى (و راه راست همين است).» جمله «إنّك لعلى» در مقام تعليل و مفيد عموم است. ۳ - برتر بودن از مشرکانمساوى نبودن مؤمن سالك صراط مستقيم با مشرک: ۱. «وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلَيْنِ أَحَدُهُما أَبْكَمُ لا يَقْدِرُ عَلى شَيْءٍ وَ هُوَ كَلٌّ عَلى مَوْلاهُ أَيْنَما يُوَجِّهْهُ لا يَأْتِ بِخَيْرٍ هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَ مَنْ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ هُوَ عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛خداوند مثالى ديگر زده است: دو نفر را، كه يكى از آن دو، گنگ مادر زاد است؛ و قادر بر هيچ كارى نيست؛ و سربار صاحبش مىباشد؛ او را در پى هر چيز مىفرستد، كارى از پيش نمىبرد؛ آيا او، با كسى كه امر به عدل و داد مىكند، و بر راهى راست قرار دارد، برابر است؟!» بر اساس يك احتمال، مَثَل ياد شده در آيه، بيان حال کافر و مؤمن است. ۲. «أَ فَمَنْ يَمْشِي مُكِبًّا عَلى وَجْهِهِ أَهْدى أَمَّنْ يَمْشِي سَوِيًّا عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛ آيا كسى كه به رو افتاده راه مىرود به هدايت نزديكتر است يا كسى كه راست قامت در صراط مستقيم گام برمىدارد؟!» ۴ - دعوت به عدالتپیشگیشايستگى سالك صراط مستقيم، براى دعوت ديگران به عدالتپیشگی: «وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلَيْنِ أَحَدُهُما أَبْكَمُ لا يَقْدِرُ عَلى شَيْءٍ وَ هُوَ كَلٌّ عَلى مَوْلاهُ أَيْنَما يُوَجِّهْهُ لا يَأْتِ بِخَيْرٍ هَلْ يَسْتَوِي هُوَ وَ مَنْ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ هُوَ عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛خداوند مثالى ديگر زده است: دو نفر را، كه يكى از آن دو، گنگ مادر زاد است؛ و قادر بر هيچ كارى نيست؛ و سربار صاحبش مىباشد؛ او را در پى هر چيز مىفرستد، كارى از پيش نمىبرد؛ آيا او، با كسى كه امر به عدل و داد مىكند، و بر راهى راست قرار دارد، برابر است؟!» ۵ - گزينش رهنوردانىگزينش رهنوردانى جهت سلوك در صراط مستقيم، از سوى خدا: «وَ مِنْ آبائِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ إِخْوانِهِمْ وَ اجْتَبَيْناهُمْ وَ هَدَيْناهُمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛و از پدران و فرزندان و برادران آنها افرادى را برترى بخشيديم و آنان را برگزيديم و به راه راست، هدايت نموديم.» ۶ - بهرهمندی از هدایت ویژهبهرهمندى سالكان و رهيافتگان به صراط مستقيم، از هدايتى ويژه: ۱. «... قُلْ لِلَّهِ ... يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛... بگو: از آنِ خداست ... خدا هركس را بخواهد، به راه راست هدايت مىكند.» ۲. «كانَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ وَ مَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ الْبَيِّناتُ بَغْياً بَيْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَ اللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛مردم در آغاز امت واحدى بودند؛ بتدريج جوامع و طبقات پديد آمد و اختلافاتى پيدا شد؛ در اين حال خداوند، پيامبران را برانگيخت؛ تا مردم را بشارت و بيم دهند و کتاب آسمانی را، كه به سوى حق دعوت مىكرد، با آنها نازل نمود؛ تا در ميان مردم، درباره آنچه اختلاف داشتند، داوری كند. تنها (گروهىاز) كسانى كه كتاب را دريافت داشته بودند، پس از آنكه نشانههاى روشن به آنها رسيده بود، به سبب انحراف از حق و ستمگرى، در آن اختلاف كردند. ولى خداوند، كسانى را كه ايمان آورده بودند، بر حقيقت آنچه مورد اختلاف بود، به فرمان خودش، هدايت نمود؛ و خدا، هر كس را بخواهد، به راه راست هدايت مىكند.» ۳. «وَ لَهَدَيْناهُمْ صِراطاً مُسْتَقِيماً؛و به يقين آنان را به راه راست، هدايت مىكرديم.» ۴. «... وَ مَنْ يَشَأْ يَجْعَلْهُ عَلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛... و هر كس را بخواهد و شايسته ببيند، در راه راست قرار خواهد داد.» ۵. «وَ مِنْ آبائِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ إِخْوانِهِمْ وَ اجْتَبَيْناهُمْ وَ هَدَيْناهُمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ • ذلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ لَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما كانُوا يَعْمَلُونَ؛و از پدران و فرزندان و برادران آنها افرادى را برترى بخشيديم و آنان را برگزيديم و به راه راست، هدايت نموديم. اين، هدايت خداست؛ كه هر كس از بندگان خود را بخواهد با آن راهنمايى مىكند. و اگر مشرك شوند، آنچه از اعمال نيك انجام دادهاند، نابود مىگردد (و نتيجهاى عايد آنها نمىشود).» ۶. «وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلى دارِ السَّلامِ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛و خداوند به سراى صلح و آرامش دعوت مىكند؛ و هر كس را بخواهد (و شايسته ببيند)، به راه راست هدايت مىنمايد.» ۷. «شاكِراً لِأَنْعُمِهِ اجْتَباهُ وَ هَداهُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛شكرگزار نعمتهاى او بود؛ خدا او را برگزيد؛ و به راهى راست هدايت نمود.» ۸. «لَقَدْ أَنْزَلْنا آياتٍ مُبَيِّناتٍ وَ اللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛ما آيات روشنگرى نازل كرديم؛ و خدا هر كه را بخواهد و شايسته باشد به راه راست هدايت مىكند.» ۹. «لَقَدْ رَضِيَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ ... • ... وَ يَهْدِيَكُمْ صِراطاً مُسْتَقِيماً؛خداوند از مؤمنان- هنگامى كه در زير آن درخت با تو بیعت كردند- خشنود شد؛ ... و شما رابه راه راست هدايت كند.» ۷ - دارای مقام ارجمندمقام ارجمندتر مؤمنان سالك صراط مستقيم، نسبت به ساير مؤمنان: فَلا وَ رَبِّكَ لا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ ... • وَ لَوْ أَنَّا كَتَبْنا عَلَيْهِمْ ... ما فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِيلٌ مِّنْهُمْ وَ لَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا ما يُوعَظُونَ ... • وَ لَهَدَيْناهُمْ صِراطاً مُسْتَقِيماً.اگر همانند بعضى از امّتهاى پيشين، به آنان دستور مىداديم ... تنها عدّه كمى از آنها به آن عمل مىكردند. و اگر اندرزهايى را كه به آنان داده مىشد انجام مىدادند ... و به يقين آنان را به راه راست، هدايت مىكرديم.» ۸ - حبط اعمالتباه شدن اعمال سالكان صراط مستقيم، در صورت شرکورزی: «وَ مِنْ آبائِهِمْ وَ ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ إِخْوانِهِمْ وَ اجْتَبَيْناهُمْ وَ هَدَيْناهُمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ • ... وَ لَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ ما كانُوا يَعْمَلُونَ؛و از پدران و فرزندان و برادران آنها افرادى را برترى بخشيديم و آنان را برگزيديم و به راه راست، هدايت نموديم. ... و اگر مشرك شوند، آنچه از اعمال نيك انجام دادهاند، نابود مىگردد (و نتيجهاى عايد آنها نمىشود).» ۹ - نجات از عذابرهايى سالكان صراط مستقيم، از عذاب الهی: «وَ لَوْ أَنَّا أَهْلَكْناهُمْ بِعَذابٍ مِنْ قَبْلِهِ لَقالُوا رَبَّنا لَوْ لا أَرْسَلْتَ إِلَيْنا رَسُولًا فَنَتَّبِعَ آياتِكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزى • قُلْ كُلٌّ مُتَرَبِّصٌ فَتَرَبَّصُوا فَسَتَعْلَمُونَ مَنْ أَصْحابُ الصِّراطِ السَّوِيِّ وَ مَنِ اهْتَدى؛اگر ما آنان را پيش از آن كه قرآن نازل شود با عذابى هلاك مىكرديم، در قیامت مىگفتند: پروردگارا! چرا پيش از آنكه ذليل و رسوا شويم، پيامبرى براى ما نفرستادى تا از آيات تو پيروى كنيم؟! بگو: همه ما و شما در انتظاريم؛ ما در انتظار وعده پیروزی، و شما در انتظار شکست ما؛ پس انتظار بكشيد! امّا بزودى خواهيد دانست چه كسى از اصحاب صراط مستقيم، و چه كسى هدايت يافته است!» ۱۰ - مصادیق سالکان صراط مستقیممصادیق سالکان صراط مستقیم عبارتند از: ابراهیم علیهالسلام [۲۸]
به مقاله هدایت ابراهیم به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، ادریس علیهالسلام [۲۹]
به مقاله هدایت ادریس به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، اسحاق علیهالسلام [۳۰]
به مقاله هدایت اسحاق به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، اسماعیل علیهالسلام [۳۱]
به مقاله هدایت اسماعیل به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، الیاس علیهالسلام [۳۲]
به مقاله هدایت الیاس به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، الیسع علیهالسلام [۳۳]
به مقاله هدایت الیسع به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، انبیاء [۳۴]
به مقاله هدایت انبیاء به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، ایوب علیهالسلام [۳۵]
به مقاله هدایت ایوب به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، برادران انبیاء [۳۶]
به مقاله هدایت برادران انبیاء به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، پدران انبیاء [۳۷]
به مقاله هدایت پدران انبیاء به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، داود علیهالسلام [۳۸]
به مقاله هدایت داود به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، زکریا علیهالسلام [۳۹]
به مقاله هدایت زکریا به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، سلیمان علیهالسلام [۴۰]
به مقاله هدایت سلیمان به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، شاکران [۴۱]
به مقاله هدایت شاکران به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، شركتكنندگان در بیعت رضوان [۴۲]
به مقاله هدایت شرکتکنندگان در بیعت رضوان (قرآن) رجوع شود.
، شهدا [۴۳]
به مقاله هدایت شهدا به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، صالحین [۴۴]
به مقاله هدایت صالحین به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، صدیقین [۴۵]
به مقاله هدایت صدیقین به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، عیسی علیهالسلام [۴۶]
به مقاله هدایت عیسی به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، لوط علیهالسلام [۴۷]
به مقاله هدایت لوط به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، محمد صلیاللهعلیهوآله [۴۸]
به مقاله هدایت محمد به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، مخلصان [۴۹]
به مقاله هدایت مخلصان به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، مریم علیهاالسلام [۵۰]
به مقاله هدایت مریم به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، موسی علیهالسلام [۵۱]
به مقاله هدایت موسی به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، مؤمنان [۵۲]
به مقاله هدایت مؤمنان به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، نسل انبیا [۵۳]
به مقاله هدایت نسل انبیاء به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، نوح علیهالسلام [۵۴]
به مقاله هدایت نوح به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، هارون علیهالسلام [۵۵]
به مقاله هدایت هارون به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، یحیی علیهالسلام [۵۶]
به مقاله هدایت یحیی به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، یعقوب علیهالسلام [۵۷]
به مقاله هدایت یعقوب به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، یوسف علیهالسلام [۵۸]
به مقاله هدایت یوسف به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
، یونس علیهالسلام [۵۹]
به مقاله هدایت یونس به صراط مستقیم (قرآن) رجوع شود.
.۱۱ - عناوین مرتبطسلوک صراط مستقیم (قرآن) و هدایت به صراط مستقیم (قرآن). ۱۲ - پانویس
۱۳ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۸، ص۳۹۷، برگرفته از مقاله «سالکان صراط مستقیم». |